Battal Gazi Destanı (Battalnâme)
- 8. yüzyılda Arap – Bizans savaşlarında ün kazanan, Türkler arasında Seyyid Battal Gazi adıyla benimsenmiş bir Arap komutanın efsanevi yaşamı çevresinde oluşan bir destandır.
- Battal (Arapça kahraman anlamına gelir) Gazi’nin asıl adı Abdullah’dır.
- Destanda bir tarafta Bizans kayseri, diğer tarafta İslam dünyasının halifesi vardır. Kayser, sık sık ordu hazırlayıp Malatya üzerine sefer düzenler. Kayserin arkasında her defasında çok güçlü bir ordu vardır. Ancak Battal Gazi önderliğindeki İslam ordusuna her defasında yenilirler.
- 8. yüzyıldaki Arap – Bizans savaşları dışında, 9. yüzyılda Malatya’da kurulan Arap emirliğinin Bizans ordularıyla yaptığı savaşları, 10. ve 11. yüzyıllardaki bazı tarihsel olayları da içine alan ve bunları Battal Gazi’ye mal eden Battalnâme, İslam dininin Anadolu’da yayılışı ile ilgili izler taşımaktadır.
- Arap destanı “Zâtü’l-Himme”, Bizans destanı “Digenis Akritas”ta da aynı olaylar destanlaştırılmıştır.
- Türklerin Müslüman olmalarından sonra Battal Gazi destan tipi Türkleştirilmiş önceki destanlardan olaylarla zenginleştirilmiş ve Türk anlatım geleneği içine alınmış, millî bir destan kimliği kazanmıştır. 12. ve 13. yüzyıllarda Battalnâme adı ile nesir biçiminde yazıya geçirilmiştir.
- Türkler tarafından çok sevilmesinin sebebi, Battal Gazi’nin İslamiyet’in yayılması uğruna kahramanlık göstermesinden ve kahramanlığın mekânının Anadolu olmasından kaynaklanıyor görünmektedir.
- Battal Gazi Destanı’nda Battal Gazi’nin Hindistan’a ve Kaf Dağı’na gitmesi ve oralarda pek çok doğaüstü unsurla mücadelesi gibi hayali maceralar da vardır.
- Destanın başındaki rivayete göre Cebrail, Hz. Muhammed’e gelerek kendisinden iki yüz yıl sonra bir yiğidin geleceğinden ve Rum diyarını fethedeceğinden söz eder.
- Destanın başında ayrıca başta dört halife dönemi olmak üzere İslam tarihinin önemli olayları kısaca özetlenir; Battal Gazi’nin soyu Hz. Muhammed soyuna (Seyyid) dayandırılır ve silsilesi ortaya konur.
- Battal Gazi, Hz. Muhammed sayesinde bütün dilleri konuşabilen biridir, bu özelliğiyle keşiş kılığına girerek Hristiyanlar arasında rahat rahat dolaşır. Destana göre Allah, Battal Gazi’ye birçok üstün özellik vermiştir. Âdem peygamberin iki bölük saçı, Davud peygamberin zırhı, İshak peygamberin zırhlı örtüsü, Hz. Hamza’nın bütün silahları Battal Gazi’ye ulaştırılmıştır. Ayrıca Aşkar adlı bir de atı vardır ve ata bu isim Allah tarafından verilmiştir.
- Battal Gazi Destanı Anadolu’da oluşan destan zincirinin ilk halkasıdır. Diğer Anadolu Türk destanları olan Danişmendnâme ve Saltuknâme’ye kaynaklık etmiştir.
