Dîvânü Lugati’t-Türk
- “Türk Dilleri Sözlüğü” anlamına gelen eser, 1072-1077 yılları arasında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmış ve Abbasi halifesi Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
- Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin Arapça ile boy ölçüşebilecek zenginlikte hatta daha üstün olduğunu ispatlamak amacıyla yazılmıştır.
- Eserde 7500 Türkçe sözcüğün Arapça karşılığı verilmiştir. Eserdeki Türkçe metinler Karahanlı (Hakaniye lehçesiyle) Türkçesiyle, açıklamalar Arapçayla yazılmıştır.
- Sekiz bölümden oluşan eserde 7500 Türkçe sözcük açıklanırken; bunların kullanıldığı örnek cümle veya şiirlere, sagu, koşuk, sav, deyim örneklerine, bazı destan parçalarına, dil bilgisi kurallarına yer verilmiştir.
- Eserde o dönemdeki Türk boylarını gösteren bir haritaya yer verilmiştir.
- Sözcükler açıklanırken Türklerin dili, edebiyatı, tarihi, folkloru, coğrafyası, mitolojisi ve toplumsal yaşayışına ilişkin bilgiler verilmiştir.
- Türk lehçelerindeki sözcükler, alfabe sırasına göre düzenlenmiştir.
- Sözlü dönem Türk edebiyatı ürünleri olan destan, sav, sagu, koşuklardan söz eden ilk yazılı eser olduğu için Türk dili ve edebiyatı açısından çok önemli bir kaynaktır.
- Orta Asya’daki bazı Türk lehçeleri, ağızları ve birçok sözcüğün kökeni hakkında bilgi verdiği için ilk etimolojik eser özelliği taşımaktadır.
- Kavramlarla ilgili tarihî bilgi verdiği için ansiklopedik sözlük özelliği taşır.
- Divanü Lügatı’t-Türk ile edebiyatımızda sözlük yazma geleneği başlamıştır. Türkçenin ilk sözlüğü olarak kabul edilir.
- Kültür ve uygarlık tarihimizin temel kitaplarından biridir.
- Kaşgarlı Mahmut eserine aldığı sözcük, koşuk, sagu ve destanları göçebe Türk boyları arasında gezerek bizzat kendisi derlemiştir.
- Kaşgarlı Mahmut’un Türkçeyi Araplara öğretmek amacıyla yazdığı “Kitab-ı Cevahirü’n-Nahvi Lügati’t-Türk adlı bir gramer kitabı da vardır.
Dîvânü Lugati’t-Türk, Türkçenin
- İlk sözlüğü
- İlk dil bilgisi kitabı
- İlk edebiyat antolojisi
- İlk etimolojik sözlüğü
- İlk ansiklopedik sözlüğü
- İlkTürk dünyası ansiklopedisidir.
İslamiyete geçiş döneminin diğer eserleri hakkında detaylı bilgi almak için lütfen aşağıdaki linklere tıklayınız.
