Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler

Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle meydana getiren sözcüklerin bütününe metin adı verilir. Duygu, düşünce, hayal ve izlenimlerin insanların iç dünyasında estetik zevk uyandırmak ve onları etkilemek amacıyla güzel bir biçim aracılığıyla anlatılmasıyla oluşan yazılara ise edebi metin denir.

Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinlerin Genel Özellikleri

• Amaç belli konularda bilgi vermek, öğretmek değil; okuyanlarda çağrışım ve estetik zevk uyandırmaktır.
• Sözcükler ağırlıklı olarak mecaz ve yan anlamda kullanılır. Söz sanatlarının kullanıldığı sanatlı bir dil hakimdir.
• Bu metinler, kurmacadır. Nesnel gerçekliğe dayansa da bu geçeklik yazar tarafından dönüştürülüp yorumlanarak verilir.
• Kişiler, yer (mekan), zaman unsurlarının bir araya getirdiği olay örgüsü bu metinlerin en önemli özelliğidir. Göstermeye bağlı metinlerde olay örgüsüne dramatik örgü denir.
• Metinde olay örgüsü anlatıcı tarafından belli bir bakış açısıyla (İlahî, gözlemci, kahraman anlatıcının bakış açısı) anlatılır.
• Dil genellikle sanatsal işlevde kullanılır. Bu sanatsal işlevden dolayı edebi metinde anlam biçim aracılığıyla verilir. Yani biçim ve içerik bir bütündür.

Olay çevresinde oluşan edebi metinler, iki gruba ayrılarak incelenir.

1. Anlatmaya Bağlı Edebi Metinler

Olay ya da olayların çevresinde gelişen ve bu olayların okura yazılı anlatım yoluyla aktarıldığı metinlerdir.

Anlatmaya bağlı edebi metinler; destan, masal, halk hikayesi, mesnevi, manzum hikaye, hikaye ve romandan oluşur.

2. Göstermeye Bağlı Edebi Metinler

Olayların bir topluluk önünde canlandırılması esasına dayanan metinlerdir.

Göstermeye bağlı edebi metinler; Karagöz, orta oyunu, meddah ve köy seyirlik oyunlarından oluşur.

Göstermeye Bağlı Edebi Metinler hakkında ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız

Anlatmaya ve Götermeye Bağlı Metinlerin Karşılaştırması

A) Benzerlikler:

1. Her iki metin de edebi metindir. Kurmacadır
2. Her iki metin türünde de insana özgü gerçeklikler ele alınır.
3. Her iki metin de de yorumlama söz konusudur.
4. Her iki metnin de yapı unsurlarını olay örgüsü, yer (mekân), zaman ve kişiler oluşturur.

B) Faklılıklar:

1. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde temel amaç olayları okuyucuya anlatmakken göstermeye bağlı edebi metinlerde ise sahnede canlandırmaktır.
2. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde olaylar, kişiler ve mekân betimlemeler aracılığıyla zihnimizde canlandırılmaya çalışılır. Göstermeye bağlı edebi metinlerde ise kostüm ve dekor yardımıyla gösterilir.

www.edebiyatvedil.net