Paragrafın Genel Özellikleri
Paragraf Nedir?
Paragrafın tanımıyla başlayalım. Kısaca paragraf, bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar olan kısmına denir. Daha geniş bir şekilde açıklarsak paragraf; bir duyguyu, düşünceyi, isteği, durumu, öneriyi, olayın bir yönünü, anlatım tekniklerinden ve düşünceyi geliştirme yollarından faydalanarak anlatan yazı türüdür.
Sözcükler cümleleri, cümleler paragrafları, paragraflar da metni meydana getirir. Paragraf bir yazının küçük bir örneğidir. Yapısal yönden bir yazıya benzer. Nasıl ki yazıda giriş, gelişme, sonuç bölümleri bulunursa paragrafta da bu bölümler vardır.
Paragrafın bütünlük arz edebilmesi için cümlelerin yapı ve anlam bakımından bütünlük oluşturması gerekir. Paragrafta öne sürülen düşünceler hem kendi aralarında birbirine hem de ana düşünceye bağlıdır.
Kendi içinde bir bütünlük oluşturan paragraf aynı zamanda yazının tamamıyla da bir bütünlük oluşturur. Sınavlarda karşımıza çıkan paragraflar bu şekilde kendi içinde bütünlüğü olan paragraflardır.
Paragraf Soruları Çözülürken Nelere Dikkat Edilmelidir?
- Paragraf soruları çözülürken işe muhakkak soru okunarak başlanmalıdır. Çözüme paragraf okunarak başlarsak paragrafta ne arayacağımızı bilmediğimizden, paragrafı boş una okumuş oluruz. Sonuçta paragrafı bir kez daha okumak zorunda kalırız. Bu da bizim için zaman kaybı anlamına gelir.
- Paragraf sorularında yapacağımız en büyük hatalardan biri de “soru kökü“ne dikkat etmemektir. Değinilmemiştir, vurgulanmamaktadır, çıkarılamaz şeklinde olumsuz ifadeli soruları değinilmiştir, vurgulanmaktadır, çıkarılır şeklinde okursak soruları yanlış cevaplamamız kaçınılmaz olacaktır.
- Paragraf soruları genel anlamda diğer sorulardan daha kolaydır. Bunun sebebi paragraf sorularının cevabının paragrafın içinde olması ve çözebilmemiz için dil bilgisi veya edebiyat bilgisine ihtiyaç duymamamızdır. Az çok kitap okuma kültürü gelişmiş kişiler paragraf sorularını rahatlıkla çözebilir.
- Paragrafta bize verilen düşünceleri muhakkak paragrafın bütünlüğü içinde ve yazarın bakış açısıyla değerlendirmeliyiz. Paragrafta bize göre doğru olmayan, kabul edemeyeceğimiz düşünceler dile getirilse bile bunları doğru olarak kabul etmemiz gerekir. Çünkü soruları kendi değer yargılarımıza göre değil muhakkak “parçaya göre” cevaplandırmak zorundayız.
- Uzun olduğundan birçoğumuz zamandan tasarruf etmek için paragraf sorularını çözmeden geçeriz. Ne var ki bizim sınavlarda her doğru cevaba çok ihtiyacımız var. Uzun metinli paragraf soruları bize daha fazla bilgi verdiklerinden daha kolaydır. Diğer kısa sorulardan zaman tasarrufu yaparak, paragraf sorularında ise önce soruyu okuyarak paragraf sorularını yeterli zamanda rahatça çözebiliriz.
- Kelime dağarcığımız ne kadar genişse paragraf sorularındaki anlamını bilmediğimiz, kelimelerle karşılaşma ihtimalimiz azalır.
- Paragraf sorularında genellikle belirli bir insan tipi konu edilir. Bu, soruları hazırlayan kişilerin yetiştirmek istedikleri ideal insan tipidir. Bu insan tipinin özelliklerini bilirsek paragrafların çözümü çok kolaylaşacaktır.Bu insan tipinin genel özellikleri şunlardır:
- Savaşlara, teröre, sömürüye karşıdır.
- Doğayı sever. Doğaya zarar verilmesini onaylamaz. Yeşile ve yeşilliğe aşıktır. Beton yığınları arasında yaşamaktan sıkılır. İnsanlardaki doğa sevgisi azaldıkça karşılıklı sevgilerin de azaldığını düşünür.
- İnsanlara saygılı, hoşgörülü ve sevecendir. Düşüncelerinden dolayı insanları yargılamaz.
- Düşünce hürriyetinden yanadır. Herkesin düşüncesini rahatça söyleyebilmesini savunur.
- Akılcılığa ve bilime çok önem verir. Bâtıl inançlara, hurafelere karşıdır.
- Yenilikçidir. Sürekli yenilenmeyi ve değişimi savunur. Yeniliklere, değişimlere karşı koyan insanları tasdik etmez..
- Sanata aşıktır. Sanatçıya çok önem verir. Sanatın insanı yücelttiğine inanır.
- Eğitimi çok önemser. Eğitimin, gelişmenin temel şartı olduğunu düşünür.
- Okuma sevdalısıdır. Okumanın insanın ufkunu genişlettiğine inanır. En büyük acılarından biri insanların okumamalarıdır.
- Milli (ulusal) bir sanat ve edebiyatı savunur. Sanatçı ve edebiyatçıların yerellikten evrenselliğe ulaşabileceğine inanır.
- Sanatın evrenselliğine inanır.
- Toplumların geçmişini iyi bilmesi gerektiğine aksi halde geleceklerinin karanlık olacağına inanır.
- Dürüst, yardımsever ve kibar bir insandır.
- İnsana çok fazla değer verir. Evrendeki her şeyin temelinde insan olduğu düşüncesini benimser.
- Çocukluk yıllarına büyük bir özlem duyar.
- İyimserdir. Küçük olaylardan ve durumlarda bile mutlu olacak bir yön bulur.
- Mücadeleyi seven, kararlı ve güçlü iradeli bir insandır. Umutsuzluğa kapılmaz. Her zorluğun yenilebileceğine inanır.
- Dilini ve edebiyatını çok sever. O dili konuşan herkesin dilini çok iyi bilmesini ve konuşmasını ister.
PARAGRAF TÜRLERİ
a) Olay Paragrafı:
Bir olayın anlatıldığı paragraflardır. Bu olay,yazarın öne sürdürğü düşünceyi açıklamak ve okuyucuyu ona inandırmak için bir araçtır. Paragrafta anlatılan olayda bütünlük sağlanmışsa yani olayın başı, sonu belliyse, ana fikri buldurmaya yönelik sorular için kullanılır.
b) Durum Paragrafı:
Durum paragraflarında doğanın, bir şehrin ya da bir insanın betimlemesi yapılır. Bu paragraflar çoğunlukla anlatım türleri ve gözlemle ilgili sorular için seçilir.
c) Duygu (Analiz, Çözümleme) Paragrafı:
Bu paragraflarda roman veya hikaye kahramanlarının iç dünyaları anlatılır. Yazar, kahramanların psikolojik yapılarını, hayallerini bazen yorum katarak anlatır. Bu paragraflar insan karakterini bulmaya ve yoruma dayalı sorularda kullanılır.
d) Düşünce Paragrafı:
Makale, deneme, fıkra, eleştiri gibi düşünce yazılarından seçilen ve Belirli bir düşüncenin anlatıldığı, savunulduğu paragraflardır. Paragrafın konusunu, yardımcı düşüncelerini veya ana düşüncesini bulmaya yönelik sorularda genellikle düşünce paragrafları kullanılır.
PARAGRAFIN ÖGELERİ
Konu:
“Bu paragrafta anlatılan nedir?” sorusunun cevabı bize konuyu verir. Konu, paragrafta işlenen düşünce, olay veya durumdur. Her şey paragrafın konusu olabilir. Konu en fazla bir iki cümleyle ifade edilir.
Yardımcı Düşünceler:
Yardımcı düşünceler, paragrafta ana düşünceyi destekleyici nitelikteki cümlelerdir. İkiden fazladır. Yazar burada konuyla ilgili açıklamalar yapar ve öne sürdüğü düşüncelerin haklı sebeplerini sıralar.
Ana Düşünce (Ana fikir):
Yazarın paragrafta üstünde durduğu konuya bağlı olarak okura asıl anlatmak istediği düşüncedir. Kesin bir yargı niteliğindedir. Ana düşünce genellikle bir cümleden oluşur.
Başlık:
Paragrafta ele alınan konuyu bir ya da iki sözcükle özetleyebildiğimiz ifade, paragrafın başlığı olur. Başlık, konu ve ana düşünceyle ilişkili olmalıdır.
PARAGRAFIN YAPISI
Giriş:
Bu bölüm, genel bir yargı niteliğinde bir veya iki cümleden oluşur.
Paragrafın konusu çoğunlukla bu cümlelerde.
Giriş bölümü, paragrafta anlatılacakların özeti sayılabileceğinden ana fikir hakkında ipuçları verir.
Kesinlikle bağlaçla başlamaz.
Giriş cümlesinde, kendisinden önce bir cümle daha olduğu anlamını veren zamir,sıfat ya da edatlar bulunmaz.
Gelişme:
Bu bölüm, ikiden çok cümleden oluşur.
Girişte ortaya konan konu, gelişmede örnekleme, tanık gösterme, somutlama, karşılaştırma, sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurularak açıklanır.
Ana fikri destekleyen bu bölümdeki yardımcı düşünceler paragrafın konusuyla ilgili olmalıdır, aksi halde anlatımın akışı bozulur.
Sonuç:
Çoğunlukla tek cümleden oluşur.
Anlatılmak istenen düşünceyle ilgili bir yargıya varılan, son sözün söylendiği bölümdür.
Yazar, paragrafın ana düşüncesini genellikle bu bölümde verir.
Sonuç cümlesi geniş kapsamlı bir yargıdır. Bu yönüyle de giriş cümlesiyle benzerlik gösterir.
Düşünceleri toparlama, özetleme işlevinin olması sebebiyle “demek ki, sonuç olarak, öyleyse, özetle.” gibi sözlerle başlayabilir.
Uyarı: Ana fikir, çoğunlukla paragrafın sonuç bölümünde yer almakla birlikte, kimi zaman paragrafın başında verilebilir ya da paragrafın geneline yayılmış olabilir.
