TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
- İlk Türk destanı: Yaradılış Destanı (Altay – Yakut Türkleri) www.edebiyatvedil.net
- İlk alfabemiz: Göktürk alfabesi
- İlk yazılı metinler – Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler: Göktürk Yazıtları – Orhun Kitâbeleri (Yazıtları ilk kez okuyup çözümleyen kişi Danimarkalı Türkolog W. Thomsen’dir.)
- İlk Türk yazarı: Yollug Tigin
- İlk Türk şairi: Aprınçur Tigin
İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı
- Dünyanın en uzun ve İslamiyet etkisindeki ilk Türk destanı: Manas Destanı (Kırgız Türkleri)
- İlk Türkçe yazılan kitap: Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hâcip)
- İlk siyasetname: Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hâcip)
- Mesnevi biçiminde yazılmış ilk eser: Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hâcip)
- Aruz ölçüsüyle yazılmış ilk eser: Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hâcip)
- İlk sözlük: Divan-ı Lügati’t Türk (Kaşgarlı Mahmut)
- Tekke şiirinin öncüsü: Ahmet Yesevî
- Din dışı şiir yazan ilk divan şairimiz: Hoca Dehhanî
- İlk anı kitabı: Bâbürnâme (Bâbürşah)
- İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünûn (Kâtip Çelebi)
- İlk seyahatnâme: Mir’atü’l Memâlik (Seydi Ali Reis)
- İlk tezkire: Mecâlisü’n Nefâis (Ali Şir Nevâî)
- Anadolu sahasında yazılan ilk tezkire: Heşt Behişt (Sehî Bey)
- İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevâî
- Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
- Şarkı nazım biçiminin edebiyatımızdaki ilk temsilcisi: Nedim
Batı Etkisindeki Türk Edebiyatı
Tanzimat Dönemi
- Yazılan ilk yerli tiyatro eseri: Şâir Evlenmesi (Şinâsi)
- İlk noktalama işaretleri: Şinâsi
- İlk atasözleri kitabı: Durûb-u Emsâl-i Osmâniye (Şinâsi) www.edebiyatvedil.net
- İlk makale: Tercümân-ı Ahvâl Mukaddimesi (Şinâsi)
- İlk şiir çevirileri: Tercüme-i Manzûme (Şinâsi)
- İlk özel gazete: Tercümân-ı Ahvâl (Şinâsi, Âgâh Efendi / 1860)
- Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Vatan yahut Silistre (Nâmık Kemal)
- İlk Türkçe resmî gazete: Takvîm-i Vakâyî (1831)
- İlk yarı resmî gazete: Cerîde-i Havâdis (Devletin teşvik ve yardımlarıyla İngiliz William Churchill tarafından 1840’ta çıkarılmıştır.)
- İlk çeviri roman: Tercüme-i Telemak (Yusuf Kâmil Paşa – Fransız yazar Fenelon’dan)
- İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Şemseddin Sâmi)
- İlk köy romanı: Karabibik (Nâbizâde Nâzım)
- İlk edebi roman: İntibah ([Yahut Sergüzeşt-i Ali Bey] Nâmık Kemal)
- İlk tarihi roman: Cezmi (Nâmık Kemal)
- İlk realist roman: Araba Sevdası (Recâizâde Mahmut Ekrem)
- İlk macera romanı: Hasan Mellah (Ahmet Mithat Efendi)
- İlk hikâye kitabı: Letâîf-i Rivâyât (Ahmet Mithat Efendi)
- Batılı anlamda ilk hikâyeler: Küçük Şeyler (Sâmipaşazâde Sezâi)
- İlk antoloji: Harâbât (Ziyâ Paşa)
- İlk röportaj (mülakat): Rüyâ (Ziyâ Paşa)
- İlk eleştiri eseri: Tahrîb-i Harâbât (Nâmık Kemal, Ziyâ Paşa’nın Harâbât adlı eserine karşı)
- İlk eleştiri yazısı: Lîsân-ı Osmânî’nin Edebiyâtı Hakkında Bâzı Mülâhazât-ı Şâmildir (Nâmık Kemal)
- Batılı anlamda ilk günlük: Seyahat Jurnali (Direktör Ali Bey)
- İlk özdeyiş örnekleri: Lehçetü’l Hakâyık (Direktör Ali Bey)
- İlk dergi örneği: Mecmuâ-yı Fünun (Münif Paşa)
- İlk mizah dergisi: Diyojen (Teodor Kasap)
- İlk köy şiiri: Köylü Kızların Şarkısı (Nâbizâde Nâzım)
- İlk natüralist roman: Zehra (Nâbizâde Nâzım)
- İlk psikolojik roman denemesi: Zehra (Nâbizâde Nâzım)
- İlk tezli (bir görüşü savunmak amacıyla yazılan) roman: Zehrâ (Nâbizâde Nâzım)
- Yanlış batılılaşmayı ilk işleyen roman: Felâtun Bey ve Râkım Efendi (Ahmet Mithat Efendi)
- İlk uyaksız şiir: Validem (Abdülhak Hâmit Tarhan)
- İlk pastoral şiir: Sahrâ (Abdülhak Hâmit Tarhan)
- Aruz ölçüsüyle yazılan ilk manzum tiyatro: Eşber veya Sardanapal (Abdülhak Hâmit Tarhan)
- Hece ölçüsüyle yazılan ilk manzum tiyatro: Nesteren (Abdulhak Hâmit Tarhan)
- İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım
Servet-i Fünun / Fecr-i Âtî Dönemi
- İlk psikolojik roman: Eylül (Mehmet Rauf)
- İlk modern roman: Mâi ve Siyah (Hâlit Ziyâ Uşaklıgil)
- İlk mensur şiirler: Mensur Şiirler (Hâlit Ziyâ Uşaklıgil)
- İlk çocuk şiirleri: Şermin (Tevfik Fikret)
- İlk edebî topluluk: Fecr-i Âtî topluluğu
- İlk edebî beyannâme: Fecr-i Âtî Beyannâmesi
- İlk fıkra yazarı: Ahmet Râsim
Milli Edebiyat / Cumhuriyet Dönemi
- Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler www.edebiyatvedil.net
- Batılı anlayıştaki ilk edebiyat tarihçimiz: Mehmet Fuat Köprülü
- Epik tiyatronun kurucusu: Haldun Taner
- İlk otobiyografik roman: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyâmi Safâ)
- Gerçek anlamda hikâyede Anadolu’yu ilk kez işleyen yazar: Refik Hâlit Karay
- Kurtuluş Savaşı’na değinen ilk roman: Yaban (Yâkup Kadri Karaosmanoğlu)
- Kurtuluş Savaşı’nı direkt işleyen ilk roman: Ateşten Gömlek (Hâlide Edip Adıvar)
- Nobel Edebiyat Ödülünü alan ilk Türk: Orhan Pamuk
DÜNYA EDEBİYATINDA İLKLER
- Dünyanın en eski destanı: Gılgamış Destanı (Sümerler)
- Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanes
- Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aisyklos
- Deneme türünün kurucusu: Montaigne
- Dünya edebiyatındaki ilk roman denemesi: Gargantua (Rebelais)
- Dünya edebiyatındaki ilk modern roman: Don Kişot (Miguel de Cervantes)
- Dünya edebiyatındaki ilk realist roman: Madame Bovary (Gustave Flaubert)
- Dünya edebiyatındaki ilk hikaye: Decameron (Bocaccio)
